Polska Gwardia Narodowa – mit, potrzeba czy konieczność?

Charakterystyczną cechą przełomu XX i XXI wieku stał się niebywały, ze względu na zasięg i skutki społeczne, postęp techniczny i naukowy. Pomimo wysokiego poziomu rozwoju społeczeństwa, intensywność występowania zarówno konfliktów międzynarodowych jak i problemów o charakterze wewnętrznym, nie zmalała i  kreuje zróżnicowane postawy wobec zagadnień odnoszących się do sfer bezpieczeństwa.

Współczesny człowiek czuje się pozytywnie lokalizowany w nowej tożsamości ery społeczeństw informacyjnych, a równocześnie zaskakiwany szybko zmieniającymi się realiami i relacjami asymetrycznych wyzwań i różnorodnych zagrożeń. Istniejące przy tym realne ryzyka utraty zdrowia lub życia odczytuje, jako możliwe nie tylko w wyniku działań militarnych, ale również wobec wzrostu przestępczości zorganizowanej, możliwych zamachów terrorystycznych, katastrof bądź klęsk naturalnych. Wszystko to razem powoduje, że zarysowuje się wyraźna polaryzacja opinii społecznej wobec kwestii dotyczących bezpieczeństwa, tak w wymiarze jednostkowym jak i global­nym.

Analiza panujących we współczesnym świecie stosunków politycznych, militarnych i społecznych pozwoliła na wyprowadzenie stosunkowo optymistycznego poglądu, że w dającej przewidzieć się przyszłości wśród zagrożeń i wyzwań współczesnego świata, wojna i agresja zbrojna na dużą skalę nie będą tak znaczące, jak sytuacje kryzysowe, które mogą przerodzić się w wojny lokalne.

Jednocześnie należący do przeszłości konflikt pomiędzy blokiem państw demokratycznych, a blokiem państw pozostających w orbicie wpływów byłego Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich (ZSRR), który chwilowo ustąpił wizji trwałego pokoju światowego, został zastąpiony realnie zarysowującą się konfrontacją pomiędzy demokracją, a różnego rodzaju ruchami rewolucyjnymi, w tym także terrorystycznymi.

Najbardziej zatem wiarygodnym staje się pogląd, że poza wyzwaniami kryzysowymi, zagrożenia obronności występować mogą w dowol­nej konfiguracji i przyczyniać się do powstania - wewnątrz państwa lub w jego najbliższym otoczeniu - sytuacji konfliktogennej. Może też dojść do wzajemnego nakładania się na siebie przyczyn.

W tej ostatniej opcji jednoznaczne zidentyfikowanie lub określenie typu zagrożeń będzie już niemożliwe.

W przedstawionych powyżej warunkach zrozumiałe jest, że bezpieczeństwo człowieka staje się trudne do zagwarantowania. Tym samym zaczyna być ono wartościowa­ne na zupełnie nowych poziomach, wśród których pojawiają się wcześniej nieznane lub lekceważone kryteria. Objawia się zatem, że pomimo panującego optymizmu nie stracił na znaczeniu aspekt stanowiący, iż zadaniem państwa jest przygotowanie do wojny lub potencjalnego konfliktu chociaż wcale nie musi on nastąpić.

W tym miejscu należy zauważyć, że bezpieczeństwo narodowe Polski ma wymiar szczególny. Dzieje się tak przede wszystkim za sprawą geostrategicznego położenia między istniejącymi państwami - co po raz kolejny zostało powszechnie uświadomione, bądź przypomniane rzeszom obywateli, za sprawą ostatnio notowanych wydarzeń na Ukrainie. Kraj nasz stoi także przed różnorodnymi wyzwaniami związanymi z członkowstwem w NATO, a w tym z obowiązującą koniecznością rozwijania indywidualnej i zbiorowej zdolności do odparcia zbrojnego ataku[1].

Konsekwencje powyższego spowodowały między innymi,  że w roku 2008 przyjęto w Polsce program profesjonalizacji Sił Zbrojnych. Zrezygnowano wówczas z istnienia armii poborowej opartej na powszechnej służbie wojskowej, na rzecz ochotniczej armii zawodowej. Jednym z elementów tych działań stało się utworzenie Narodowych Sił Rezerwowych (NSR), które media nazwały „polską Gwardią Narodową”. Wkrótce dostrzeżono, że jest to jednak poważne nadużycie, które wprowadza w błąd, bowiem po przeprowadzonych zmianach

 

Polska w ogóle nie posiada w ramach swoich sił zbrojnych komponentu, który byłby jakimkolwiek odpowiednikiem „obrony terytorialnej”.

Powyższe budzi coraz większy niepokój i zasadne pytania o zdolności obronne polskiego systemu militarnego. Pojawiają się przy tym emocjonalne wypowiedzi podnoszące przykładowo stan Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej (SZ RP) do poziomu pojemności wszystkich miejsc siedzących na Stadionie Narodowym w Warszawie, bądź przypomnienia słów C. von Clausewitza, że państwo w którym organizacja wojskowa społeczeństwa upada, staje się „drogą publiczną dla obcych wojsk”.
W takim stanie rzeczy objawia się szereg istotnych rozbieżności i braków w ujęciu racjonalnych wniosków na przyszłość. Propozycje, które okresowo są kolportowane w „mass mediach” zamęt powyższy pogłębiają. Są one przy tym bardziej  autorskimi przejawami zdrowego rozsądku lub osobistych przemyśleń, a nie wynikiem badań naukowych.[2]

Z powyższych ustaleń wynika jasny wniosek, że pilnym zadaniem stojącym przed badaczami staje się konieczność analizy zagadnień odnoszących się do stanu obronności w kraju, a w tym zaistnienia sił „obrony terytorialnej” roboczo określonej mianem „Gwardia Narodowa” (GN).

Przedstawiona ocena sytuacji wzbudziła u zaprezentowanej poniżej uczelnianej grupy inicjatywnej potrzebę profesjonalnych badań, których celem jest próba odpowiedzi na pytanie: Czy w kontekście polskiej rzeczywistości Gwardia Narodowa może stać się rozwiązaniem pozwalającym osiągnąć zdolności obronne zarówno w wymiarze narodowym, jak i sojuszniczym?

Rozwiązanie postawionego powyżej problemu badawczego powiązano z następującymi działaniami:

1.    Powołanie międzyuczelnianego projektu naukowo-badawczego pod ogólnym hasłem: Polska Gwardia Narodowa  –  mit, potrzeba czy konieczność?

Termin: do 15.04.2015 r.
 

2.        Zorganizowanie konferencji (debaty) w sprawie odnalezienia odpowiedzi na najważniejsze problemy badawcze w brzmieniu:

a.       Jakie są konieczne zmiany w obszarach działalności państwa dotyczących zapewnienia  właściwego poziomu obronności kraju?

b.      Jak konieczne jest powołanie sił obrony terytorialnej kraju?

c.       Jakie powinny być kierunki rozwoju obrony terytorialnej kraju w kontekście nowoczesnej strategii państwa i sojuszu?

d.      Jakie rezerwy (potencjał) społeczno-obywatelskie można wykorzystać do idei tworzenia nowych sił obrony terytorialnej?

e.       Jaki ostatecznie kształt powinien przybrać komponent wspierający SZ, roboczo określony mianem „Gwardii Narodowej?
następnie wybór koordynatorów poszczególnych czynności badawczych.
 

Termin: do 30.06.2015 r.
 

3.        Zorganizowanie konferencji naukowej podsumowującej projekt, zbiorcze opracowanie    materiałów, przekazanie wyników badań do ewentualnego wykorzystania przez MON.
 

Termin: do 15.12.2015 r.
 

 
 

1.        Projekt ds. rozpoznania rozwiązań na rzecz wspierania zdolności obronnych kraju (wg danych zarówno z krajów NATO jak i spoza Sojuszu).

2.        Projekt ds. zakresu zadań na rzecz wspierania wybranych przestrzeni bezpieczeństwa wewnętrznego (przykładowo: sytuacje kryzysowe, stanu wyjątkowego, działań antyterrorystycznych i kontrterrorystycznych; GW a Policja; GW a Państwowa Straż Pożarna; GW a Obrona Cywilna).

3.        Projekt ds. uzbrojenia i wyposażenia GW (przykładowo dokonany według podziału na jednostki: wspierające, zabezpieczenia, bojowe).

4.        Projekt ds. wykorzystania potencjału społeczno-obywatelskiego na rzecz tworzenia GN (przykładowo: OSP, straże gminne (miejskie), ZHP, pracownicy ochrony, członkowie grup rekonstrukcyjnych, stowarzyszeń strzeleckich).

5.        Projekt ds. rozwiązań i konieczności formalno-prawnych (przykładowo: GW a Konstytucja RP, misja GW, czas służby ochotniczej, rezerwa w GN, określenie możliwości i sposobów wsparcia, rodzaje zadań i obszar).

6.        Projekt ds. ekonomicznych, a w tym sposobów i możliwości finansowania GN (przykładowo: odniesienie do programu profesjonalizacji sił zbrojnych z 2008 r.; wykorzystanie zasobów samorządów; projektów oddolnych – np. biznesmenów podczas konsultacji dot. strategii Białostockiego Obszaru Funkcjonalnego; doświadczeń przedwojennych – typu FON)

7.        Projekt ds. organizacji i struktury GW (czyli aspekty odnoszące się do kwestii: podziału terytorialnego, rozlokowania placówek - koszarowania, sposobów wezwań mobilizacyjnych, wynagrodzenia, świadczeń, ewentualnych zniżek i przywilejów ochotników).

8.        Projekt ds. szkolenia członków GN (przykładowa problematyka: wdrażanie do przestrzegania dyscypliny służbowej, zasady życia koszarowego, motywowane do pełnienia służby i gotowości do poświęceń, zaplanowanie i określenie koniecznych kompetencji i rozwoju posiadanych umiejętności).

9.        Projekt ds. wymogów indywidualnych członków GN (przykładowo: przedział wiekowy ochotników, ograniczenia kondycyjne, znajomość języków obcych, posiadanie specjalistycznych umiejętności).

10.    Projekt ds. wymogów psychofizycznych członków GN (przykładowo problematyka: wzrostu wydolności fizycznej i stymulacji rozwoju psychicznego, w tym testy sprawności wstępnej, trening podstawowy i rozwijający, inne).

11.    Projekt ds. określenia zakresów przeszkolenia wojskowego (szkolenie podstawowe, zaawansowane bądź okresowe; aspekt nabycia nowych umiejętności - wybór profesji zawodowych bądź doskonalących).

12.    Projekt ds. kształtowania morale, postaw obywatelskich i patriotycznych w GN.

 

- prof. ndzw. dr hab. Ireneusz T. Dziubek – Przewodniczący Rady Naukowej
- dr Artur Zimny – Wiceprzewodniczący Rady Naukowej
- dr Karina Zawieja-Żurowska

- dr Adriana Sylwia Bartnik
- dr Dariusz Jurczak

- prof. dr hab. Waldemar Kaczmarek
- płk dr hab. Krzysztof Krakowiak
- dr hab. Marzena Trybull-Piotrowska

- doc. dr Jan Frąszczak
- doc. dr Beata Wenerska
- dr Anna Ludwiczak

- prof. ndzw. dr hab. Andrzej Bujak
 

- prof. ndzw. dr inż. Marian Kryłowicz
 

- prof. ndzw. dr hab. Piotr Niwiński
- dr Jerzy Buczko
- dr Konrad Hennig
 

- prof. ndzw. dr hab. Włodzimierz Fehler
- prof. ndzw. dr hab. Jacek Zieliński
- dr hab. Arkadiusz  Indraszczyk
 

- dr Bogumiła Pawlaczyk (PWSZ Kalisz)
- dr Grzegorz Milewski (PWSZ Kalisz)
 

 
- Stowarzyszenie „Edukacja dla bezpieczeństwa”
- Stowarzyszenie Strzeleckie „Bellona”
- Muzeum Techniki i Uzbrojenia Wojskowego w Kaliszu

1.        Warunkiem uczestnictwa w konferencji (debacie) organizacyjno-programowej         jest przesłanie karty zgłoszeniowej drogą elektroniczną na adres mailowy: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript. do dnia: 12.06.2015 r.

2.        Prezentacja materiałów – w formie referatów, w panelach problemowych, wg załączonych wymogów redakcyjnych.

3.        Rada Programowa zastrzega sobie prawo dokonania tematycznego ograniczenia problematyki obrad po otrzymaniu zgłoszeń uczestnictwa i tematów referatów.

4.        Uczestnictwo w projekcie i pracach wyodrębnionych tematycznie jest nieodpłatne.

---